Programma overzicht

Workshopleiders
Arenda Dado-van Beek, klinisch geriater, Vincent van Gogh
Hiltsje Heemskerk, klinisch geriater, Parnassiagroep
Ariël Vondeling, klinisch geriater, Altrecht GGZ en Diakonessenhuis Utrecht/Zeist
Joost Sanders, klinisch geriater, Parnassiagroep

Beschrijving workshop
Het aantal personen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) in Nederlands is ongeveer 280.000. Daarvan is ongeveer 75% in zorg, en ongeveer 50.000 van deze mensen is 65 jaar of ouder. In de dagelijkse praktijk bestaan weinig bruikbare aanbevelingen om bij deze groep patiënten diagnostiek te doen naar de cognitieve stoornissen.

Omdat een ernstige psychiatrische stoornis per definitie leidt tot beperkingen in het sociaal en/of maatschappelijk functioneren, is het zo zuiver mogelijk vaststellen van nosologische oorzaken van de (uitgebreide) neurocognitieve stoornis bij deze patiëntencategorie (zeer) complex. De huidige richtlijnen en zorgstandaarden geven slechts sporadisch aanbevelingen op het gebied van screening en aanvullend onderzoek (NPO/ beeldvorming/ anderszins) in de groep van oudere psychiatrische patiënten, laat staan oudere EPA patiënten. De cognitieve stoornissen hebben echter frequent wel behandelconsequenties en ook prognostische consequenties (en daarmee gevolgen voor organisatie van zorg).

Om deze reden is er regelmatig vraag naar diagnostiek naar dementie bij deze doelgroep. In deze workshop willen we aan de hand van casuïstiek ingaan op de diagnostische work-up bij deze patiëntengroep. Omdat er geen vastgestelde richtlijnen zijn tav de diagnostiek bij deze patiëntengroep leent dit onderwerp zich bij uitstek voor enthousiasmerende interactie en suggesties van u. Tijdens de workshop zal een overzicht gegeven worden over wat bekend is over cognitieve stoornissen bij verschillende veel voorkomende psychiatrische aandoeningen en zal worden ingegaan op wat er bekend is van de aanvullende waarde van beeldvormend onderzoek bij deze doelgroep.

Leerdoelen

1. Kennis opdoen omtrent cognitieve stoornissen bij Depressie, Schizofrenie en Bipolaire stoornissen;
2. Kennis van de meerwaarde van aanvullend beeldvormend onderzoek bij deze patiëntgroepen;
3. Handvatten voor een diagnostische work-up voor de cognitieve diagnostiek bij deze doelgroepen.

(max. 100 deelnemers)

Workshopleiders
Jolanda Peijster-de Waal, verpleegkundig specialist, UMC Utrecht
Alyssa de Graaf, AIOS geriatrie, UMC Utrecht
Panelleiders
Judith Wierdsma, verpleegkundig specialist, UMC Utrecht
Alyssa de Graaf, AIOS geriatrie, UMC Utrecht
Panelleden
Manon van der Meer, cardioloog, UMC Utrecht
Dineke Koek, klinisch geriater, UMC Utrecht
Lydia van Manen, verpleegkundige geriatrie, UMC Utrecht
Nadine van den Berg, verpleegkundige geriatrie, UMC Utrecht
Jolanda Peijster-de Waal, verpleegkundig specialist, UMC Utrecht

Beschrijving workshop
Met de toenemende zorgvraag van ouderen in de toekomst wordt het steeds belangrijker om passende zorg te leveren. Gesprekken over behandelwensen en kwaliteit van leven, ook wel bekend als proactieve zorgplanningsgesprekken, worden echter vaak nog niet in alle verschillende zorgsettingen met patiënten gevoerd. In het creëren van bewustwording van de noodzaak van dergelijke gesprekken hebben wij als zorgprofessionals een belangrijke rol.

Deze workshop vloeit voort uit het lokale, kwalitatieve onderzoeksproject ‘Mijn ZORG nu en later’. In dit project wordt onder andere het voeren van gestructureerde proactieve zorgplanningsgesprekken door verpleegkundigen met ouderen met hartfalen opgenomen op de afdelingen Geriatrie en Cardiologie geïmplementeerd en geëvalueerd. Een nieuw ontwikkelde gesprekshulp wordt hierbij toegepast. In de workshop willen we de voordelen en nadelen, alsook de successen en verbazingen bespreken vanuit dit project. Door de workshop op te delen in een drieluik wordt het project breed belicht. Ten eerste zullen we in een interview een ervaringsdeskundige (patiënt en/of mantelzorger) het woord geven. In het tweede deel van de workshop lichten we de nieuwe gesprekhulp en onze ervaringen hiermee nader toe. Door stellingen voor te leggen aan een panel van (ervarings-) deskundigen en de workshopdeelnemers zal een interactieve pro-/con-discussie worden gevoerd. De stellingen zullen we nader onderbouwen met resultaten uit ons kwalitatief onderzoek. Tot slot geven we in het laatste deel van de workshop graag de deelnemers de kans om hun eigen initiatieven en ervaringen te delen op het gebied van proactieve zorgplanningsgesprekken.

Het doel van de workshop is om de deelnemers kennis te laten maken met een nieuwe gesprekshulp voor het bespreken van proactieve zorgplanning, hun te voorzien van praktische handvaten vanuit onze eigen ervaringen en deze te verrijken door de gevoerde stelling-gestuurde discussies gedurende de workshop alsmede de gedeelde initiatieven en ervaringen uit het land.

Leerdoelen
Na het volgen van deze workshop:

1. Is de deelnemer geïnspireerd om proactieve zorgplanningsgesprekken laagdrempeliger en meer structureel door een bredere groep zorgprofessionals te laten voeren
2. Kan de deelnemer met behulp van een concreet handvat (de gesprekskaart) in de eigen kliniek een initiatief starten

Sprekers
Henri van Dalen, PhD student, Jeroen Bosch ziekenhuis
Jeroen Krijnsen, klinisch geriater, voorzitter SIG, Antonius
Nicky Lam, klinisch geriater, Franciscus
Marlies Verhoeff, AIOS klinische geriatrie, Ziekenhuis Amstelland

Beschrijving symposium
Er is een snel groeiende interesse in digitale innovaties en technologieën om de zorg te verbeteren. De SIG digitale innovatie en technologie is in 2024 nieuw leven ingeblazen om vanuit geriatrie oogpunt deze innovaties en technologieën o.a. te monitoren, input te leveren bij richtlijnmodules en mee te denken bij (FMS) beleid. Maar de SIG wil ook graag een aanspreekpunt voor professionals in het veld zijn.

Het doel van dit symposium is om het publiek te laten kennis maken met 3 thema’s van de SIG: digitale innovatie/AI, digitale technologie voor de patiënt en het elektronisch patiëntendossier. We hopen met interactieve sessies elkaar te inspireren met voorbeelden uit de huidige praktijk en te discussiëren over mogelijkheden voor de toekomst. Daarnaast willen we graag horen welke rol de SIG volgens deelnemers kan spelen in het proces van digitale innovatie en technologie binnen de klinische geriatrie en ouderengeneeskunde.

Introductie SIG door Jeroen Krijnsen

1. Digitale innovatie Hoe gaat u geholpen worden door digitale innovatie/AI?
“Artificial intelligence gaat ons werk uit handen nemen.” AI gaat bv  helpen de kwetsbare oudere te herkennen in het ziekenhuis. Hieraan kleven juridische en methodologische bezwaren.

Spreker: Henri van Dalen
Met een kort wetenschappelijk praktijkvoorbeeld willen we laten zien welke stappen er nodig kunnen zijn
Middels een voorbeeld van welke stappen er nodig zijn om ontbrekende laboratorium gegevens in het elektronisch patiëntendossier te gebruiken in een predictiemodel

Werkvorm: quiz wat kan wel/niet bij ontwikkeling van  predictiemodellen
Leerdoel: bewustwording van “achter de schermen” bij predictiemodellen

2. Digitale technologie

Spreker: Nicky Lam
Hoe kan digitale technologie ons en de patiënt helpen?
Videoconsult, smartwatch of thuismonitoring

Werkvorm: pro/con debat digitale technologie is geschikt voor onze oudere patiënten met multimorbiditeit en kwetsbare gezondheid
Leerdoel: bewustwording van helpende en belemmerende factoren bij digitale technologie

3. Lekker makkelijk zo’n elektronisch patiëntendossier

Sprekers: Jeroen Krijnsen (HIX) en Marlies Verhoeff (EPIC)
HIX voorbeeld ( bv makkelijk voorgeschiedenis op voorblad)
EPIC voorbeeld ( bv data uit andere velden in je naslag/brief “laten invliegen”)

Leerdoel: enkele tips and tricks binnen EPD maar vooral SIG staat klaar om vragen te beantwoorden

Leerdoelen symposium

1. Kennismaking met de SIG digitale innovatie en technologie en de SIG-thema’s
2. Mogelijke toepassingen van AI bij herkenning van kwetsbare ouderen en bewustwording van het ‘achter de schermen’ van predictiemodellen
3. Bewustwording van helpende en belemmerende factoren bij toepassen van digitale technologie bij oudere patiënten
4. Tips en tricks voor ‘slim’ EPD gebruik in de dagelijkse praktijk

Workshopleiders
Janne Papma, universitair hoofddocent, Alzheimercentrum Erasmus MC
Gözde Duran, neuropsycholoog en onderzoeker, Hogeschool Windesheim
Najoua Lazaar, socioloog en onderzoeker, Alzheimercentrum Erasmus MC
Jos van Campen, klinisch geriater, OLVG

Beschrijving workshop
Deze workshop wordt georganiseerd door het Kenniscentrum Dementie en Diversiteit; een samenwerking tussen organisaties die betrokken zijn bij de zorg voor mensen met dementie met specifieke expertise en ervaring op het gebied van diversiteit.

De toenemende diversiteit onder ouderen in Nederland vraagt om aanpassingen aan de diagnostiek, zorg en ondersteuning bij dementie. Onder diversiteit verstaan wij de verschillen die bestaan tussen mensen, bijvoorbeeld op basis van etniciteit, gender, opleidingsniveau, taal- en gezondheidsvaardigheden. Gelijkwaardige dementiediagnostiek, zorg en ondersteuning ontvangt, vraagt van professionals om rekening te houden met diversiteit. Het Kenniscentrum Dementie en Diversiteit wil daar aan bijdragen door: 1. Het bundelen en toegankelijk maken van kennis, instrumenten, methoden en goede voorbeelden van inclusieve zorg; 2. Het signaleren van vragen vanuit het dementieveld; en 3. Het adviseren van zorgprofessionals, onderzoekers, beleidsmakers en opleiders.

Tijdens deze workshop presenteren wij onze doelstellingen aan professionals die bijdragen aan de zorg voor mensen met dementie. We zullen daarbij twee voorbeelden presenteren van hoe inclusieve dementiezorg georganiseerd kan worden:

1. De leidraad cultuursensitieve dementiediagnostiek op de geheugenpoli; waarin kennis en ervaringen aangaande dementiediagnostiek in een diverse populatie wordt besproken en worden handvatten geboden voor cultuursensitieve dementiediagnostiek.
2. Praktische tools voor cultuursensitief werken voor professionals in zorg en welzijn; o.a. gesprekstools t.b.v. cultuursensitiviteit en de OOG-methodiek, een handreiking en training die zich richt op cultuursensitieve omgang met onbegrepen gedrag bij mensen met dementie in de thuissituatie.

Van collega’s in het veld krijgen wij graag input wat betreft hun behoeften op het gebied van inclusieve zorg voor mensen met dementie. Tegen welke obstakels lopen zij aan bij inclusieve zorg voor mensen met dementie? Welke goede lokale voorbeelden kunnen zij delen?
We organiseren een interactieve presentatie en een gestructureerde discussie waarbij aandacht is voor de inbreng van collega’s rondom verschillende stadia van het dementie zorgpad bezien vanuit verschillende zorgprofessionals.

Leerdoelen

1. Inschatten wanneer men het Kenniscentrum Dementie en Diversiteit kan raadplegen m.b.t. rondom diversiteit op de werkvloer
2. Zelf aan de slag met praktische toepassingen voor inclusieve dementiezorg

Workshopleiders
Esther Cornegé-Blokland, klinisch geriater / Voorzitter NVKG
Annemijn Elskamp, klinisch geriater / Bestuurslid NVKG

Beschrijving workshop
Onderwerp: Meerjarenvisie NVKG
Doelstelling: Interactief bespreken en bediscussiëren van de nieuwe meerjarenvisie.

Het betreft een workshop over de nieuwe meerjarenvisie van de NVKG. Tijdens deze sessie krijgt u de kans om nogmaals actief mee te denken over de toekomst van onze vereniging en de koers die wij de komende jaren willen varen.
In deze interactieve workshop willen we samen met u stilstaan bij de belangrijkste thema’s die centraal staan in onze meerjarenvisie.

Leerdoelen van de workshop:

1. Inzicht krijgen in de hoofdlijnen van onze nieuwe meerjarenvisie
   Na deze workshop hebben deelnemers een duidelijk beeld van de belangrijkste thema’s en speerpunten van de nieuwe visie.
2. Actieve bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van onze nieuwe meerjarenvisie
   Deelnemers kunnen constructieve feedback geven en aanvullende ideeën aandragen om de meerjarenvisie beter te laten aansluiten bij de wensen en behoeften van de leden.

Het is een kans om uw stem te laten horen en bij te dragen aan de visie en strategie van de NVKG voor de komende jaren. Uw input is van onschatbare waarde, en we willen graag in dialoog met u gaan om ervoor te zorgen dat de visie aansluit bij de behoeften en verwachtingen van onze leden.

Programma:
– Introductie door het bestuur
– Stand van zaken nieuwe meerjarenvisie
– Interactieve groepsdiscussies
– Plenaire terugkoppeling en afsluiting

Leerdoelen

1. Inzicht krijgen in de hoofdlijnen van onze nieuwe meerjarenvisie
   Na deze workshop hebben deelnemers een duidelijk beeld van de belangrijkste thema’s en speerpunten van de nieuwe visie.
2. Actieve bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van onze nieuwe meerjarenvisie
   Deelnemers kunnen constructieve feedback geven en aanvullende ideeën aandragen om de meerjarenvisie beter te laten aansluiten bij de wensen en behoeften van de leden.

Hidde Dijkstra, Martini Ziekenhuis, Groningen

Introductie en doel
Heupfracturen bij ouderen kunnen wijzen op kwetsbaarheid en de kwaliteit van leven beïnvloeden, wat de gezamenlijke besluitvorming (SDM) met betrekking tot behandeling complex maakt. Belangrijke overwegingen tijdens SDM zijn de prognose en andere (functionele) uitkomsten. Patiëntspecifieke, datagedrevene besluitvormingshulpmiddelen kunnen SDM ondersteunen. Het studiedoel was om machine learning (ML)-gestuurde voorspellingsmodellen te ontwikkelen voor korte- en langetermijnsterfte in een groot Nederlands cohort.

Methode
Patiënten van ≥70 jaar, geregistreerd in de landelijke Dutch Hip Fracture Audit van 1-1-2018 tot en met 31-12-2023 werden geïncludeerd. 74.396 patiënten werden geanalyseerd, mediane leeftijd was 84 jaar (IQR 78–89). De meeste patiënten hadden een gedisloceerde femurhalsfractuur (28.266, 38,0%) en woonden thuis (51.324, 69,0%). Een hoog ondervoedingsrisico werd gezien bij 7.655 (10,3%) patiënten en 13.601 (18,3%) hadden een diagnose van dementie. De 30-dagen sterfte was 9,1%, 90-dagen sterfte was 14,4% en 1-jaar sterfte was 21,8%. Zes algoritmen werden getraind met behulp van interne cross-validatie en geëvalueerd op een testset op basis van onder andere discriminatie (c-statistiek; discriminerend vermogen tussen patiënten met een hoog sterfterisico en een laag sterfterisico), sensitiviteit, specificiteit en calibratie (geobserveerde uitkomst vergeleken met de voorspelde uitkomst).

Resultaten
De algoritmen leverden datagestuurde waarschijnlijkheden van 30-dagen, 90-dagen en 1-jaar sterfte bij Nederlandse oudere patiënten met heupfracturen. Het logistische regressie-algoritme werd gekozen als het best presterende algoritme (vanwege de verklaarbaarheid) voor de voorspelling van 30-dagen sterfte (c-statistiek 0,82, sensitiviteit 0,77, calibratie-helling 0,97 en calibratie-intercept -0,01), 90-dagen sterfte (c-statistiek 0,81, sensitiviteit 0,88, calibratie-helling 0,98 en calibratie-intercept 0,00), en 1-jaar sterfte (c-statistiek 0,80, sensitiviteit 0,75, calibratie-helling 0,99 en calibratie-intercept 0,00) in de testset.

Conclusie
De DHFA-algoritmen presteerden beter dan de momenteel gebruikte risicoscores voor Nederlandse patiënten. Toekomstig onderzoek zou de DHFA-algoritmen moeten valideren in lokale, real-life populaties en de impact ervan op SDM moeten beoordelen, met als doel een gepersonaliseerde, datagestuurde zorgstrategie voor deze kwetsbare patiënten.

Dalia Fazel, Erasmus MC, Rotterdam

Doel
Onderzoek naar het mogelijke verband tussen statinegebruik en spiergezondheid bij ouderen van 75 jaar en ouder, met de focus op spierkracht, spiermassa en fysieke prestaties.

Methode
Deze prospectieve observationele studie werd uitgevoerd bij poliklinische patiënten van 75 jaar en ouder. Patiënten met en zonder statinegebruik werden met elkaar vergeleken. Spierkracht, spiermassa en functie werden beoordeeld met behulp van handknijpkracht, bio-elektrische impedantie-analyse en de Short Physical Performance Battery (SPPB). Veranderingen in deze metingen werden geëvalueerd na een periode van één jaar. De resultaten werden gestratificeerd naar geslacht, en er werd rekening gehouden met mogelijke verstorende factoren door te corrigeren voor polyfarmacie, leeftijd, BMI en de totale CIRS-score.

Resultaten
Er werden 301 deelnemers geïncludeerd, waarvan 154 statinegebruikers en 147 niet-gebruikers. Statinegebruikers hadden een hogere prevalentie van polyfarmacie (83,7% versus 58,4% bij niet-gebruikers) en een hogere cumulatieve ziektelast met een CIRS-G totaalscore van 14,1 (95% CI: 13,4-14,9) versus 11,6 (95% CI: 10,9-12,4) bij niet-gebruikers (p < 0,001). Bij aanvang waren er geen significante verschillen in spiergezondheidsparameters tussen statinegebruikers en niet-gebruikers, voor zowel mannen als vrouwen. Longitudinale analyse toonde bij mannen een significant verschil in de verandering van de Skeletal Muscle Index (SMI) tussen statinegebruikers en niet-gebruikers. Mannelijke statinegebruikers hadden een gemiddelde afname van de SMI met -1,0% (95% CI: -2,6% tot -0,5%), terwijl niet-gebruikers een gemiddelde toename van 2,2% vertoonden (95% CI: 0,6% tot 3,8%) (p = 0,005). Andere spiergezondheidsparameters bij mannen en vrouwen bleven onveranderd.

Conclusie
In deze studie werd geen associatie gevonden tussen statinegebruik en spiergezondheid bij ouderen. Echter, na één jaar observeerden we een significant verschil tussen mannelijke statinegebruikers en niet-gebruikers. Dit significant verschil suggereert dat statinegebruik bij mannen geassocieerd kan zijn met een afname van spiermassa over tijd.

Lydia Kwekkeboom, UMC Utrecht

Doel
Basale ganglia calcificaties (BGC) worden frequent als toevalsbevinding gezien op CT, maar er is weinig bekend over de klinische consequenties. We hebben onderzocht of er een associatie bestaat tussen BGC en verminderde balans, loopvaardigheid en/of mobiliteit.

Methode
Patiënten van de valpolikliniek geriatrie van een perifeer ziekenhuis van januari 2019 t/m december 2021 zijn geïncludeerd. Patiënten ondergingen een standaard onderzoek door een arts en fysiotherapeut. BGC (afwezig, mild, matig, ernstig) werd vastgesteld middels een CT. Verminderde balans werd vastgesteld bij een Performance-Oriented Mobility Assessment (POMA)-Balance score <10, verminderde loopvaardigheid bij een POMA-Gait score <9, en verminderde mobiliteit bij een POMA-Totaal score <19 of een Timed-up-and-go (TUG) >20 seconden. Binaire logistische regressie, gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht en cardiovasculaire events, werd gebruikt ter analyse van de associatie tussen aanwezigheid van BCG (>mild) en verminderde balans, loopvaardigheid of mobiliteit.

Resultaten
Er werden 253 patiënten geïncludeerd (42% man, mediane leeftijd 81 jaar). BGC was aanwezig bij 31% van de patiënten (17% mild, 12% matig, 3% ernstig). Verminderde balans, loopvaardigheid en mobiliteit bij respectievelijk 23%, 34% en 32%. Gemiddelde scores waren 12 (SD 3) voor POMA-Balans, 9 (SD 3) voor POMA-Gait, 21 (SD 5) voor POMA-Totaal en 14 (SD 8) voor TUG. Er werd geen associatie gevonden tussen aanwezigheid van BGC en verminderde balans (OR 0.97, 95%BI 0.51-1.83), loopvaardigheid (OR 1.09, 95%BI 0.62-1.91) of mobiliteit (POMA-Totaal: OR 1.01, 95%BI 0.56-1.84; TUG: OR 1.02, 95%BI 0.49-2.12)

Conclusie
Er werd geen associatie gevonden tussen de aanwezigheid van BGC en verminderde balans, loopvaardigheid of mobiliteit.

Lotte Falke, Universiteit Utrecht

Doel
Medicatiebeoordelingen bij oudere patiënten verminderen het aantal medicatie-gerelateerde problemen. Expliciete STOPP/START-criteria worden gebruikt om de medicatie te optimaliseren. Deze criteria hebben weinig aandacht voor de gebruikscomplexiteit, die geassocieerd is met een lagere kwaliteit van leven, (her)opnames en een lagere therapietrouw. Het doel van dit onderzoek was het evalueren van het effect van medicatiebeoordelingen tijdens ziekenhuisopname op het aantal geneesmiddelen en de gebruikscomplexiteit bij ouderen.

Methode
Dit follow-up onderzoek werd uitgevoerd met de data van de cluster gerandomiseerde OPERAM-studie uitgevoerd in Nederland, België, Zwitserland en Ierland. Opgenomen patiënten ≥70 jaar, met multimorbiditeit en polyfarmacie werden geïncludeerd. De interventiegroep ontving een medicatiebeoordeling door een farmacotherapie team (arts en apotheker), ondersteund door software met de STOPP/START-criteria. De controlegroep kreeg de gebruikelijke zorg. De gebruikscomplexiteit werd gemeten met de Medication Regimen Complexity Index. Uitkomstmaat was het verschil in aantal geneesmiddelen en de gebruikscomplexiteit tussen ziekenhuisontslag en -opname, waarbij de interventie en controle groep vergeleken werden. Descriptieve analyse en Chi-square testen en correlatie grafieken zijn toegepast.

Resultaten
1923 patiënten werden geanalyseerd met een gemiddelde leeftijd van 79,4 (sd 6,3) jaar, die gemiddeld 10,5 (sd 4,5) geneesmiddelen gebruikten en 45% was vrouw. In zowel de interventie als de controlegroep werden bij ontslag gemiddeld meer geneesmiddelen gebruikt (interventie groep: 0,8 (sd 3,8), controle groep: 1,2 (sd 3,3)). De gebruikscomplexiteit steeg eveneens: interventie groep 3,1 punten (sd 9,7) en controlegroep 3,6 punten (sd 8,8). Omdat er een sterke correlatie (r=0,91) was tussen het aantal geneesmiddelen en de gebruikscomplexiteit, is het verschil in gemiddelde gebruikscomplexiteit per geneesmiddel berekend tussen ziekenhuisontslag en -opname. Dit verschil was hetzelfde voor beide groepen: 0,1 punt (SD 0,4).

Conclusie
Tijdens ziekenhuisopnames neemt het aantal geneesmiddelen en de gebruikscomplexiteit toe. Een medicatiebeoordeling met STOPP/START criteria heeft hier een beperkte invloed op. De gebruikscomplexiteit zou eveneens meegenomen moeten worden in medicatiebeoordelingen.

Evelien Spruijt, Erasmus MC, Rotterdam

Doel
Loopsnelheid is een belangrijk onderdeel van het Comprehensive Geriatric Assessment (CGA), maar wordt in de praktijk verschillend gemeten. De vraag is welke loopsnelheid parameter geassocieerd is met 1- jaar mortaliteit en makkelijk toepasbaar is in de praktijk.

Methode
In een prospectieve observationele cohortstudie ondergingen 227 patiënten ≥70 jaar met hoofd-hals-kanker een CGA voorafgaand aan de behandelkeuze. Loopsnelheid werd gemeten over 5 meter op normaal en maximaal looptempo. Loopsnelheidsreserve werd berekend als maximale – normale loopsnelheid. Loopsnelheid ratio werd berekend als maximale loopsnelheid/ normale loopsnelheid.  Tenslotte werden twee loopsnelheidsgroepen gemaakt. De ‘1m/sec groep’ A: normale en maximale loopsnelheid <1m/sec, B: normale loopsnelheid <1m/sec en maximale loopsnelheid ≥1m/sec, C: normale en maximale loopsnelheid ≥1m/sec. De ‘25e percentielgroep (p25)’ α: normale en maximale loopsnelheid <p25, β: normale loopsnelheid <p25 en maximale loopsnelheid ≥p25 en γ: normale en maximale loopsnelheid ≥p25. Met multivariate Cox-regressie analyse werd de associatie van verschillende loopsnelheid parameters met 1-jaarsmortaliteit onderzocht.

Resultaten
De mediane leeftijd was 76 jaar [IQR 72-80] en 71% was man. De normale en maximale loopsnelheid waren respectievelijk 1.08±0.27 en 1.41±0.39 m/sec. In 1 jaar waren 51 patiënten overleden. Een hogere normale loopsnelheid (HR 0.19, 95%CI 0.06-0.66) en maximale loopsnelheid (HR 0.29, 95%CI 0.11-0.79) waren geassocieerd met een lagere 1-jaarsmortaliteit. Patiënten met een normale en maximale loopsnelheid <1m/sec  hadden een 3-maal hoger risico op mortaliteit (HR 3.19,  95%CI 1.55-6.56) vergeleken met de snelste groep. Ook patiënten met een normale en maximale loopsnelheid <p25 (HR 3.19  95%CI 1.41-7.19) hadden een 3-maal hogere mortaliteit vergeleken met de snelste groep. Loopsnelheid reserve en loopsnelheid ratio waren geen voorspellers van 1-jaarsmortaliteit.

Conclusie
Normale en maximale loopsnelheid zijn geassocieerd met 1-jaars mortaliteit in hoofd-hals-kanker patiënten. Een eenvoudige vuistregel is dat patiënten met een normale en maximale loopsnelheid <1m/sec of <p25 een sterk verhoogd risico hebben om binnen 1 jaar te overlijden.

Henk Jan Schuijt, St. Antonius Ziekenhuis, Utrecht

Doel
Delier bij postoperatieve geriatrische heupfractuurpatiënten is een ernstige aandoening. Het is van groot belang deze behandelbare aandoening tijdig te herkennen. Vertraging in het herkennen van de klachten en daarmee diagnose en behandeling, geeft slechtere patiëntuitkomsten. Een nieuwe techniek voor het detecteren van delier is een point of care elektro-encefalogram (EEG) met geautomatiseerde analyse. In deze studie werd onderzocht of screening op delier middels een point of care elektro-encefalogram (DeltaScan) resulteerde in een kortere verblijfsduur na de operatie en betere screeningprestaties in vergelijking met de Delirium Observation Screening Scale (DOS).

Methoden
Deze randomized controlled trail werd uitgevoerd in twee geriatrische traumacentra in Nederland. Patiënten kwamen in aanmerking voor inclusie als ze 70 jaar of ouder waren, waren opgenomen met een heupfractuur op de geriatrische trauma unit en een operatie ondergingen. Patiënten werden gerandomiseerd naar ofwel de interventie (DeltaScan) of de controlegroep (DOS screening). Deelnemers werden twee keer per dag gescreend op delier gedurende drie opeenvolgende dagen vanaf dag 0 van de operatie, met de eerste meting voor de operatie. De primaire uitkomst was de verblijfsduur. Ook werd de discriminatie van beide screeningsmethoden onderzocht.

Resultaten
In totaal werden 388 patiënten geïncludeerd (189 per arm). Er waren geen verschillen tussen groepen in termen van mediane verblijfsduur in het ziekenhuis (DOS 7 dagen (IQR 5,75-9) vs. EEG-gebaseerde hersengolfanalyse 7 dagen (IQR 5-9); p = 0,867). De discriminatie van DeltaScan was aanzienlijk lager dan de DOSS in termen van onderscheid tussen patiënten met en zonder postoperatief delier.

Discussie
Screening op een postoperatief delier bij geriatrische heupfractuurpatiënten met behulp van DeltaScan resulteerde niet in een kortere verblijfsduur. Daarnaast laten de resultaten van deze studie geen duidelijk voordeel zien in termen van screeningprestaties van DeltaScan ten opzichte van de huidige zorgstandaard voor geriatrische patiënten met een heupfractuur.

Lennaert Zwart, Dijklander Ziekenhuis, Hoorn

Achtergrond
Risico stratificatie met NT-proBNP kan helpen om oudere patiënten met een hoog risico op atriumfibrilleren (AF) te identificeren.

Methode
In de GERAF studie werd 6 maanden gescreend op AF middels ECGs die deel uitmaakten van de standaardzorg, aangevuld met screening via een eHealth toepassing. Zweeds onderzoek liet zien dat onder patiënten met een NT-proBNP van 125pmol/L of hoger veel meer nieuwe gevallen van AF werden vastgesteld. In de GERAF studie werd bepaald of deze afkapwaarde geschikt is om kwetsbare ouderen voor screening op AF te selecteren.

Resultaten
751 patiënten met sinusritme werden geïncludeerd in het screeningsprogramma. Van 668 (89%) was bloed beschikbaar voor analyse. De mediane leeftijd was 78±6.3 jaar, 410 (55%) vrouw, 400 (54%) bekend met hypertensie, 23 (3%) met hartfalen. Milde cognitieve stoornissen (MCI) werden vastgesteld bij 213 (28%), dementie bij 114 (15%). De gemiddelde Frailty Index was 0.15±0.08, 127 (17%) waren matig kwetsbaar en 86 (12%) ernstig kwetsbaar. Er werden 20 (2.7%) nieuwe ECG bevestigde gevallen van AF gevonden, bij 17 van de patiënten met nieuw AF was een bloedmonster beschikbaar. Het gemiddelde NT-proBNP was 44.3±183.0, 38 (5%) patiënten hadden een verhoogd NT-proBNP. Onder 6 (16%) van die 38 patiënten werd AF vastgesteld, en bij 11 (2%) patiënten zonder verhoogd NT-proBNP werd AF vastgesteld. Gecorrigeerd voor de leeftijd, geslacht en kwetsbaarheid gaf een verhoogd NT-proBNP een Hazard Ratio (HR) voor nieuw AF van 9.4, 95% betrouwbaarheidsinterval (CI) 2.94-30.41, p <0.001. De sensitiviteit en specificiteit waren respectievelijk 35% en 95%, de positief voorspellende waarde 16%, en de negatief voorspellende waarde 98%.

Conclusie
Verhoogd NT-proBNP is sterk geassocieerd met nieuw AF bij kwetsbare ouderen en heeft een hoge negatieve voorspellende waarde. Gezien de significante proportie AF-gevallen zonder verhoogd NT-proBNP, is het echter ongeschikt als enige screeningscriterium en dient het gecombineerd te worden met andere klinische risicofactoren.

Fatma Karapinar, MUMC+ , Maastricht

Doel
Het doel van deze studie was om de incidentie van het voortzetten van gebruik van tijdens opname geïnitieerde opiaten, benzodiazepinen en antipsychotica na ontslag in Nederland te onderzoeken.

Opzet/methoden
Een retrospectieve cohortstudie werd uitgevoerd in een Nederlands ziekenhuis (OLVG). Patiënten 18+ jaar die tussen januari 2019 en mei 2023 werden ontslagen met een nieuw voorschrift van een opiaat, benzodiazepine of antipsychoticum, gestart tijdens de opname en voortgezet bij ontslag, werden geïncludeerd en één jaar gevolgd. Gegevens uit het ziekenhuisinformatiesysteem en verstrekking gegevens van apotheken (Landelijk Schakelpunt) werden gebruikt om patiënten te identificeren die het gebruik na ontslag voortzetten. De primaire uitkomsten van deze studie waren de incidentie van voortgezette voorschriften na ontslag voor elke medicijnklasse en de duur van het gebruik. De duur van gebruik werd geclassificeerd in <30 dagen, 30-182 dagen en >182 dagen. Beschrijvende statistiek werd gebruikt om de gegevens te analyseren.

Resultaten
Van de 6.835 patiënten met een nieuwe voorschrift van een van de onderzochte medicijngroepen, ontving 82,7% een opiaat bij ontslag (n=5.652, gemiddelde leeftijd 61,1 jaar, 57,3% vrouw), 14,7% een benzodiazepine (n=1.005, gemiddelde leeftijd 60,7 jaar, 53,3% vrouw) en 2,6% een antipsychoticum (n=178, gemiddelde leeftijd 69,2 jaar, 48,9% vrouw). 62,5% van de nieuwe benzodiazepinegebruikers, 73,4% van de nieuwe opioïdegebruikers en 42,1% van de nieuwe antipsychoticagebruikers hadden een voortgezet gebruik van <30 dagen na ontslag. Een aanzienlijk aantal patiënten had een duur van gebruik van >182 dagen na ontslag (13,4% van de opiaatgebruikers, 20,9% van de benzodiazepinegebruikers en 36,0% van de antipsychoticagebruikers).

Conclusie/discussie
Deze studie toont aan dat antipsychotica het vaakst langdurig werden voortgezet na ontslag, gevolgd door benzodiazepinen en opiaten. Deze resultaten benadrukken het belang van het herkennen van potentieel ongeschikte medicatie en onderstrepen de noodzaak van een zorgvuldige evaluatie van het gebruik van deze medicaties bij ontslag of het specificeren van een stopdatum.

Anneleen Timmer, Universitair Medisch Centrum Groningen

Doel
Besluitvorming over de behandeling van hoofd-halskanker is vaak complex door de kwetsbaarheid van de patiënten en de mogelijke gevolgen van de (vaak intensieve) behandeling; zoals bijwerkingen, functieverlies of esthetische veranderingen. Dit resulteert in een noodzaak voor gezamenlijke besluitvorming. Wanneer een arts echter bewust of onbewust richting een bepaalde behandeling stuurt, kan dit de uiteindelijke keuze van de patiënt beïnvloeden en heeft dit invloed op de gezamenlijke besluitvorming. Dit onderzoek had als doel te onderzoeken in hoeverre impliciete sturing door artsen voorkomt in de dagelijkse praktijk tijdens gesprekken waarin de behandeling van hoofd-halskanker wordt gekozen.

Opzet/methoden
Het betreft een prospectief mixed-methods onderzoek van uitslaggesprekken van patiënten met hoofd-halskanker. In deze gesprekken op de polikliniek KNO of kaakchirurgie tussen patiënt en hoofd-hals chirurg werd een behandelkeuze gemaakt. Een inductieve en deductieve thematische analyse werd gedaan op de transcripten van de audio opnames van deze gesprekken.

Resultaten
Er werden 66 transcripten geanalyseerd, corresponderend met 66 patiënten en negen hoofd-hals chirurgen uit het AvL en UMCG. Er werden 21 verschillende manieren van impliciete sturing gevonden. Met een range van 2 – 12 verschillende sturingen per gesprek. Het vaakst voorkomend was dat de behandeling als een door het team geautoriseerde beslissing werd gepresenteerd (in 61 van de 66 transcripten; 92,4%). Ook bleek (een deel van) de behandeling reeds gepland voor beslissing over de behandeling was genomen (n=33; 50,0%), was er een onevenwichtige presentatie van voor- of nadelen van een behandeling (n=51; 77,3%) en werden verschillende behandeling als één pakket gepresenteerd zonder dat de patiënt hierin een keuze leek te hebben (n=39; 59,1%).

Conclusie/discussie
Het gebruik van impliciete sturing is veel voorkomend in gesprekken waarin behandeling voor hoofd-halskanker wordt besproken. Door artsen bewust te maken van deze impliciete sturing en de mogelijke invloed hiervan op de patiënt en het besluitvormingsproces kan gezamenlijke besluitvorming worden geoptimaliseerd.

Melanie de Jong, MUMC+, Maastricht

Achtergrond
Het gebruik van directe orale anticoagulantia (DOACs) onder kwetsbare oudere patiënten is toegenomen. Recente studies geven aanleiding tot bezorgdheid, met name met betrekking tot het bloedingsrisico dat mogelijk wordt veroorzaakt door verhoogde DOAC-spiegels. Gegevens over intra-individuele variabiliteit van DOAC-spiegels blijven schaars en zijn essentieel voor het optimaliseren van DOAC-management. Daarom onderzochten we de intra-individuele variabiliteit van DOAC-spiegels bij kwetsbare oudere patiënten tijdens en na een ziekenhuisopname.

Methode
Deze prospectieve exploratieve cohortstudie includeerde patiënten van 65 jaar of ouder, die een DOAC gebruikten en acuut werden opgenomen op de afdeling interne geneeskunde tussen februari 2022 en december 2022. DOAC-spiegels werden gemeten bij aanvang, tijdens en na een acute ziekenhuisopname.

Resultaten
Bij 22 patiënten werden 63 DOAC-spiegels gemeten: 22(34,9%) waren boven en 4(6,4%) waren onder de te verwachten streefwaarde. Zeven patiënten(31,8%) hadden tijdens alle afnamemomenten spiegels binnen de te verwachten streefwaarde. Tien patiënten(45,5%) hadden een standaard deviatie (SD) van spiegels van >100ng/ml en bij 11 patiënten(50%) was de variatiecoëfficiënt(CV) >35%. Rivaroxaban was geassocieerd met een gemiddeld 97,28 eenheden hogere SD (p<0,001). Een verlaagde dosis werd geassocieerd met een gemiddeld 49,53 punten lagere SD (p=0,09).

Conclusie
De intra-individuele variabiliteit van DOAC-spiegels in deze kwetsbare oudere populatie was hoog. Rivaroxaban was geassocieerd met een hogere intra-individuele variabiliteit, terwijl een verlaagde DOAC-dosis een lagere intra-individuele variabiliteit liet zien. Gezien het risico op trombose en bloedingen bij afwijkende DOAC-spiegels, kan een hoge intra-individuele variabiliteit klinische gevolgen hebben. Toekomstig uitgebreid onderzoek naar DOAC spiegels in kwetsbare oudere patiënten is essentieel voor het veilig(er) gebruik van DOACs in de kwetsbare oudere populatie.

Sprekers
Francesco Mattace-Raso, hoogleraar klinische geriatrie, Erasmus MC Rotterdam
Anton Roks, UHD vasculaire verouderingslaboratorium, farmacoloog, Erasmus MC Rotterdam
Jaco Zwanenburg, onderzoeker translationele neurovasculaire MRI, Universitair Medisch Centrum Utrecht
Lisanne Tap, AIOS klinische geriatrie en post-doctoraal onderzoeker, Erasmus MC Rotterdam

Beschrijving symposium
Binnen dit symposium wordt een translationele brug geslagen op het gebied van hersen- en vaatgezondheid, met bijzondere aandacht voor verouderingsprocessen en innovatieve beeldvormingstechnieken.

Francesco Mattace-Raso trapt af met een lezing over aandoeningen van de kleine hersenbloedvaten, die maar liefst 70% van de 70-plussers treffen. Hij legt uit hoe deze vaatproblemen kunnen bijdragen aan dementie en hoe een multidimensionale aanpak noodzakelijk is voor het behandelen van complexe patiënten met cognitieve achteruitgang. Vervolgens bespreekt Anton Roks de mechanismen achter vaatfunctiestoornissen door veroudering. Met de focus op ontregelde vaatmotoriek en verslechterde endotheelcellen, laat hij zien hoe onderzoeksmodellen ons helpen de biologie van veroudering te begrijpen en nieuwe therapieën te ontwikkelen om deze aandoeningen aan te pakken. De afsluiter is Jaco Zwanenburg, die je meeneemt in de wereld van geavanceerde MRI-technieken. Hij laat zien hoe hartslag en ademhaling niet alleen ons brein van zuurstof voorzien, maar ook belangrijke informatie verschaffen over hersenweefsel, bloedvaten en het afvoeren van afvalstoffen. Ontdek hoe deze beeldvormingstechnologie ons helpt cerebrovasculaire veroudering beter te begrijpen en te behandelen.

Met deze sessies krijg je waardevolle kennis en praktische inzichten aangereikt om de gezondheid van hersenen en bloedvaten beter te beoordelen en nieuwe therapeutische mogelijkheden te verkennen.

Moderator: Lisanne Tap

Bijdrage 1
Titel: Aandoeningen van de (kleine) bloedvaten in de hersenen: het ontrafelen van dementie
Spreker: Francesco Mattace-Raso
Beschrijving: Zeventig procent van de mensen van 70 jaar of ouder heeft aandoeningen van de (kleine) bloedvaten in de hersenen. Wat zijn de oorzaken en de gevolgen hiervan? Welke organen, behalve de hersenen, worden aangetast? Het begrijpen van de hemodynamische veranderingen als gevolg van veroudering en bijkomende pathologieën is essentieel om deze processen te begrijpen en waar mogelijk een multidimensionale benadering vorm te geven bij patiënten met complexe pathologieën en functionele cognitieve achteruitgang. Tijdens deze lezing zal de huidige wetenschappelijke literatuur samen met mogelijke toekomstige studies besproken worden.

Bijdrage 2:
Titel: Mechanismen achter vaatfunctiestoornissen: onderzoeksmodellen voor nieuwe therapie
Spreker:  Anton Roks
Beschrijving:  Vasculaire veroudering is een non-occluderende verslechtering van vaatfunctie die gekenmerkt wordt door verminderde bloedstroomregulatie en een verstoorde barrièrefunctie van de vaatwand. Ontregelde vaatmotoriek door een verstoorde neurohormonale signaalfunctie, vaatwandverstijving, slechte afdichting door endotheelcellen zijn de belangrijkste oorzaken. Dit heeft gevolgen voor de functie van inwendige organen, leidend tot een toename van nog onbehandelbare vormen van afwijkingen aan deze organen. In deze lezing wordt besproken hoe de biologie van veroudering bijdraagt aan de mechanismen van de genoemde vaatfunctiestoornissen, wat de modellen zijn om dit te onderzoeken, en hoe daarmee  nieuwe therapieën tegen verouderingsziekten worden ontwikkeld.

Bijdrage 3
Titel: Het klopt! Nieuwe MRI-technieken om hersen- en vaatgezondheid uit de hartslag te bepalen
Spreker: Jaco Zwanenburg
Beschrijving: Hartslag en ademhaling voorzien onze hersenen niet alleen van zuurstof, maar geven ook een kloppende beweging aan het hersenweefsel waardoor afvalstoffen worden afgevoerd. Met behulp van nieuwe MRI-technieken en computermodellen kan uit deze kloppende beweging belangrijke eigenschappen van het hersenweefsel, de bloedvaten en het afvaltransport bepaald worden. Deze voordracht geeft een schets van deze recente ontwikkeling, en laat zien hoe deze geavanceerde beeldvorming kan helpen om cerebrovasculaire veroudering in kaart te brengen en de gevolgen ervan beter te begrijpen.

Leerdoelen

1. Inzicht verwerven in de (a) fysiopathologie van aandoeningen van de (kleine) hersenbloedvaten en in (b) interpretatie en management van de klinische gevolgen.
2. Kennis opdoen over de kenmerken en onderliggende mechanismen van vaatveroudering, zodat beeldvorming en kritisch meedenken over oplossingen bevorderd wordt.
3. Begrip ontwikkelen over hoe geavanceerde MRI-methoden kunnen bijdragen aan het bestuderen van het effect van veroudering op de bloedvaten en het hersenweefsel.

Sprekers
Hidde Dijkstra, ANIOS klinische geriatrie, Martini Ziekenhuis en Universitair Centrum Ouderen geneeskunde UMCG
Sandra Wezeman, arts-promovenda, Afd Geriatrie, Radboudumc
Hanna Tuinhof, ANIOS klinische geriatrie, Universitair Centrum Ouderen geneeskunde UMCG

Beschrijving symposium
Oudere volwassenen met multimorbiditeit hebben een groot aandeel in het ziekenhuis-gerelateerd zorggebruik. Maar hoe groot is dat aandeel precies en welke zorg ontvangen zij momenteel? Welke symptomen ervaren ouderen en hoe hangen deze samen met het dagelijks functioneren? En hoe leveren we nu de beste zorg voor deze groep mensen?
Deze vragen staan centraal in dit symposium waarin drie sprekers vanuit verschillende perspectieven kijken naar het onderwerp ‘multimorbiditeit’.  De eerste spreker beschrijft het zorggebruik van mensen met multimorbiditeit in het ziekenhuis. Er wordt inzicht verkregen hoeveel patiënten multimorbiditeit hebben en wat de karakteristieken zijn van patiënten die veel in het ziekenhuis komen. Hiermee wordt de context van het probleem geschetst. De tweede spreker laat zien dat aspecifieke symptomen sterker samenhangen met dagelijks functioneren dan ziekte-specifieke symptomen. Deze bevindingen onderstrepen het belang van het aanpakken van aspecifieke symptomen om het dagelijks functioneren van oudere volwassenen in stand te houden, terwijl behandelingen veelal op de ziekte-specifieke symptomen gericht zijn. De derde spreker bespreekt de aanbevelingen voor de behandeling van mensen met multimorbiditeit en neemt daarbij ook de haalbaarheid van de aanbevelingen in de huidige ziekenhuiszorg onder de loep.
Na de presentaties zal er ruim gelegenheid zijn voor een plenaire discussie over multimorbiditeit, de zorg voor mensen met multimorbiditeit en uitdagingen bij het implementeren van aanbevelingen vanuit richtlijnen en handreikingen.

Presentatie 1:
Zorggebruik en fragmentatie van zorg bij patiënten met multimorbiditeit in Nederlandse ziekenhuizen

De vergrijzing zorgt voor een aanzienlijke toename van het aantal patiënten met multimorbiditeit (≥ 2 chronische aandoeningen), wat leidt tot een stijging van zorggebruik en bijbehorende kosten. Deze ontwikkeling legt een steeds grotere druk op het zorgsysteem. Patiënten met multimorbiditeit hebben vaak te maken met functionele achteruitgang, een verhoogd risico op sterfte en een verminderde kwaliteit van leven. In Nederland ontbreekt momenteel gedetailleerd inzicht in de zorgpatronen van deze patiëntenpopulatie, wat het verbeteren van hun zorgervaring bemoeilijkt.
Dit retrospectieve multicenteronderzoek richt zich op het in kaart brengen van de kenmerken en zorggebruik van patiënten met multimorbiditeit in verschillende Nederlandse ziekenhuizen, met bijzondere aandacht voor patiënten die de meeste zorg gebruiken. Deze inzichten vormen een basis voor toekomstige interventies die gericht zijn op betere zorgcoördinatie en minder gefragmenteerde zorg voor deze kwetsbare groep patiënten.

Presentatie 2:
Sterkere associaties met functionele beperkingen voor aspecifieke symptomen dan ziektespecifieke symptomen bij thuiswonende oudere volwassenen

De impact van symptomen op het functioneren van ouderen is onderbelicht. De associatie van ziektespecifieke en aspecifieke symptomen met functionele beperkingen werd onderzocht bij 754 Amerikaanse thuiswonende volwassenen van 70+ gedurende een follow-up periode van 20 jaar. Tijdens maandelijkse telefonische interviews werden symptomen en functionele beperkingen op basis van 13 dagelijkse activiteiten beoordeeld. De test voor trend in proporties en generalized estimating equations werden gebruikt voor de analyses.
De drie symptomen met de sterkste trend in proporties met functionele beperkingen waren allemaal aspecifieke symptomen, namelijk geheugenproblemen (Z-score 60,9), arm- of beenzwakte (58,5) en vermoeidheid (54,7). Drie aspecifieke symptomen – vallen (regressiecoëfficiënt 1,39), arm- of beenzwakte (1,12) en duizeligheid (1,11) – hadden de sterkste associaties met functionele beperkingen (p<0.001).
Aspecifieke symptomen hadden sterkere associaties met functionele beperkingen dan specifieke symptomen, wat het belang onderstreept van het aanpakken van aspecifieke symptomen bij het in stand houden van het functioneren van oudere volwassenen.

Presentatie 3:
Behandeling van Patiënten met multimorbiditeit in het Ziekenhuis: het bespreken van een stappenplan en een gesprek over haalbaarheid

De nieuwe FMS-leidraad ‘Behandeling van Patiënten met multimorbiditeit’ ondersteunt zorgverleners in het ziekenhuis bij de behandeling van patiënten met complexe multimorbiditeit. Dit zijn patiënten met meerdere chronische ziekten die gebaat zijn bij een behandeling die rekening houdt met multimorbiditeit en waarbij het afwijken van ziekte-specifieke richtlijnen gepast kan zijn.
De leidraad is bedoeld voor alle behandelaren en biedt handvatten voor het herkennen van deze patiënten en een concreet stappenplan voor een overkoepelende, integrale behandeling op maat.
Implementatie van de leidraad kan vragen oproepen over de haalbaarheid: waar vinden we de tijd en middelen? Veel van deze stappen zijn echter al onderdeel van onze dagelijkse zorg. We willen graag met jullie in gesprek over wat we al doen, waar mogelijkheden liggen voor verbetering, en welke eerste stappen we kunnen zetten. In de discussie presenteren we ook de eerste resultaten van een internationale consensusstudie over relevantie en haalbaarheid van aanbevelingen bij multimorbiditeit.

Leerdoelen

1. De belangrijkste kenmerken van patiënten met multimorbiditeit en hun zorggebruik in Nederland benoemen
2. De relatie tussen ziektespecifieke en aspecifieke symptomen met functioneren van oudere volwassenen beschrijven.
3. Handvatten gebruiken voor de herkenning en behandeling van patiënten met complexe multimorbiditeit.

Sprekers
Dominique Paauw, promovenda, Maastricht University
Irene Heger, postdoctoraal onderzoeker, Maastricht University
Lotte Truin, promovenda, Maastricht University
Niels Janssen, universitair docent, Maastricht University
Sophie Wimmers, promovenda, Maastricht University
Sebastian Köhler, professor, Maastricht University

Beschrijving symposium
Dementie is een groeiende uitdaging binnen onze gezondheidszorg, vooral gezien de beperkte behandelingsopties die er beschikbaar zijn. Vanuit wetenschappelijk onderzoek is er steeds meer evidentie dat we door middel van aanpassingen in onze leefstijl ons risico op dementie kunnen verminderen. Denk hierbij aan het aanpakken van verschillende risicofactoren zoals hoge bloeddruk, weinig sociale interactie, een ongezond voedingspatroon en onvoldoende lichaamsbeweging. In dit symposium zullen we ingaan op risicoreductie van dementie en het bevorderen van hersengezondheid d.m.v. leefstijl in de algemene populatie en binnen de tweedelijnszorg. Hierbij zullen we een drietal projecten presenteren en nader toelichten.

Allereerst zal worden ingegaan op de evidentie rondom risicoreductie van dementie in de algemene bevolking en de vertaalslag naar een publieke gezondheidscampagne We zijn zelf het medicijn. Deze campagne, die eerder al in 2018-2019 werd uitgevoerd, heeft als doel om de bewustwording rondom hersengezondheid en risicofactoren te vergroten in de algemene populatie (40-75 jaar).

Vervolgens zullen we ingaan op risicoreductie van dementie bij mensen met subjectieve of milde cognitieve stoornissen op de geheugenpoli. In deze presentatie zal besproken worden hoe via BreinZorg (www.breinzorg.nl) mensen op de geheugenpoli geïnformeerd worden over een hersengezonde leefstijl door middel van gepersonaliseerde zorg. Dit initiatief richt zich op het integreren van leefstijlinterventies in de tweedelijnszorg om de cognitieve gezondheid van patiënten te verbeteren en het risico op dementie te verminderen.

Tot slot zal LIGHT, oftewel Leefstijl Interventie op de GeHeugenpoli Trial, verder worden toegelicht en hoe dit ingaat op de bestaande behoeften van geheugenpoli bezoekers. LIGHT is een eenjarige innovatieve leefstijlinterventie met als doel om het dementie risicoprofiel van mensen met subjectieve of milde cognitieve stoornissen op de geheugenpoli te verbeteren. LIGHT streeft naar integratie en implementatie van preventiestrategieën in de klinische praktijk.

Voordracht 1: Titel: Bevorderen van bewustzijn over hersengezondheid door middel van een publieke gezondheidscampagne

In deze voordracht zal Dominique Paauw (promovenda) ingaan op de evidentie rondom modificeerbare risicofactoren voor dementie en het belang van het verhogen van kennis in de algemene populatie. In het kader van het Nederlandse consortium NDPI (Nederlands Dementie Preventie Initiatief) zal als een van de projecten een publieke bewustwordingscampagne worden doorontwikkeld. Deze campagne, We zijn zelf het medicijn, heeft als doel het vergroten van bewustzijn rondom hersengezondheid, dementie en risicofactoren hiervoor. Deze campagne zal in 2025 worden uitgevoerd.

Voordracht 2: Titel: Een onlineprogramma gericht op voorlichting en kennisbevordering rondom hersengezondheid en leefstijl voor mensen met geheugenklachten

In deze voordracht zullen dr. Irene Heger (postdoctoraal onderzoeker) en Lotte Truin (promovenda) ingaan op BreinZorg, een onlineprogramma speciaal ontwikkeld voor mensen met geheugenklachten en hun zorgverleners. Hierbij vullen mensen een leefstijltest, bijvoorbeeld met betrekking tot bewegen, alcoholgebruik, voeding in. Op basis van de uitslag worden bepaalde modules aanbevolen om te volgen. Dit met als doel mensen voor te lichten over het belang van een hersengezonde leefstijl en bevorderen van kennis.

Voordracht 3: Titel: Een innovatieve leefstijlinterventie voor geheugenpoli bezoekers met subjectieve en milde cognitieve stoornissen

In deze laatste voordracht zullen dr. Niels Janssen (universitair docent) en Sophie Wimmers (promovenda) de LIGHT-studie, wat staat voor Leefstijl Interventie op de GeHeugenpoli Trial, toelichten. Deze studie heeft als doel om de (kosten)effectiviteit van een innovatieve eenjarige leefstijlinterventie te onderzoeken bij mensen met subjectieve en milde cognitieve stoornissen die een geheugenpoli hebben bezocht. Daarnaast zullen de werkzame mechanismen van deze interventie worden onderzocht.

Leerdoelen
Na het volgen van dit symposium:

1. Is de deelnemer op de hoogte van de laatste stand van zaken rondom leefstijl en risicoreductie van dementie.
2. Heeft de deelnemer kennis genomen van de verschillende invalshoeken en manieren waarop kennis- en leefstijlbevordering rondom hersengezondheid kan plaatsvinden.

Workshopleiders
Maartje Knoops, verpleegkundig specialist, Radboudumc
Marianne Oosterhout-Hendriks, verpleegkundige geriatrie, Radboudumc
David Jansen, klinisch geriater, Radboudumc

Beschrijving workshop
Zijn dwalende patiënten of patiënten met wegloopgevaar voldoende reden om de deuren voor een ziekenhuisafdeling geriatrie permanent gesloten te houden? De afdeling geriatrie van het Radboudumc was jarenlang een (semi)gesloten afdeling. Ook bij de verhuizing naar een nieuw gebouw in 2022 bleef de gesloten deur gehandhaafd, wat leidde tot het continueren van een vrijheidsbeperkende interventie (VBI). Dit beperkte de bewegingsvrijheid van patiënten.

Een rondgang langs diverse ziekenhuizen in 2023-2024 toonde aan dat veel geriatrieafdelingen nog steeds (semi-)gesloten zijn. Dit is opmerkelijk, aangezien al in 2013 de Handreiking V&VN “Vrijheidsbeperking in het ziekenhuis, Nee tenzij” verscheen en de huidige wetgeving (Wet Zorg en Dwang, 2020) stelt dat een afdeling alleen op individuele indicatie gesloten mag zijn.

Naast de beperkingen van de vrijheid ondervond ons verpleegkundig team steeds meer praktische en ethische bezwaren tegen de gesloten deur. Dit riep cruciale vragen op: waarom zijn de deuren eigenlijk gesloten, is dit nog wel toegestaan en wegen de voordelen op tegen de nadelen? Het werd tijd om de deuren te openen!

In deze workshop onderzoeken we samen de vraag: “(Hoe) kan de deur open in een algemeen of academisch ziekenhuis op een geriatrieafdeling?”. We zijn benieuwd naar de ervaringen van andere afdelingen en gaan graag in gesprek over dit onderwerp.

We delen uitgebreid onze best practice: de aanleiding, ons plan van aanpak, de obstakels en successen, evenals de resultaten en evaluaties tot nu toe, inclusief het perspectief van zowel patiënten als mantelzorgers. Daarnaast bieden we praktische handvatten om zelf aan de slag te gaan en binnen korte tijd ook op jullie afdeling de deuren te openen.

NB: Het openen van de deuren in een ziekenhuissetting is vooral op de huidige wetgeving gebaseerd. Er is geen wetenschappelijke onderbouwing te vinden over dit onderwerp (niet in een ziekenhuissetting), daarmee is deze interventie niet evidence-based, maar practice-based.

Leerdoelen
Na het volgen van deze workshop kan/heeft de deelnemer:

1. Benoemen welke factoren van belang zijn bij het openen van de deuren.
2. Kennis en tools in handen om zelf een plan van aanpak te maken en de deuren te openen op de eigen afdeling.

Workshopleiders
Marieke Hartgerink, klinisch geriater in ruste, voorheen Wilhelmina Ziekenhuis Assen
Max Franken, klinisch geriater, Reinier de Graaf Ziekenhuis Delft
Lisanne Roosendaal, klinisch geriater, Spaarnegasthuis Haarlem
Marieke Roemeling, klinisch geriater, Lentis
Mirte Smits, klinisch geriater, IJsselland Ziekenhuis

Beschrijving workshop
Bij de laatste herziening van de richtlijn CGA is een hoofdstuk over aandacht voor de existentiële dimensie toegevoegd. Ondanks meerdere Webinars over dit onderwerp, en een bijdrage aan de LOAG, blijkt het in de praktijk lastig voor klinisch geriaters om hier vorm aan te geven. Daarom is er een werkgroep ‘Implementatie van existentiële dimensie in het CGA’ gestart. Deze workshop is het eerste product van de werkgroep. De existentiële dimensie bespreken kan in vele verschillende vormen, van meer spiritueel tot meer praktisch. Het is een onderwerp waar veel verschillende vormen mogelijk zijn voor dezelfde inhoud. We denken dat het makkelijker wordt om dit onderwerp dagelijks te bespreken als je een vorm hebt die bij je past. In deze workshop willen wij de collega’s handvatten bieden om in de spreekkamer laagdrempelig hierover in gesprek te gaan.
Dit zal gebracht worden in de vorm van een korte inleiding, presentatie van twee praktijkvoorbeelden met een verschillende werkwijze, en uitgebreide interactie aan de hand van stellingen en/of casuïstiek, waarbij de deelnemers ook tips van elkaar krijgen.
De werkgroep heeft de intentie een handreiking existentiële dimensie van het CGA op te gaan leveren. Deze workshop zal ook gebruikt worden om te zorgen dat die handreiking zo goed mogelijk bij de praktijk gaat passen.

Leerdoelen
Na het volgen van dit symposium kan de deelnemer:

1. Uitleggen wat de existentiële dimensie omvat.
2. Uitleggen wat de toegevoegde waarde is van aandacht voor de existentiële dimensie.
3. In, bij de deelnemer passende vorm en bewoording, het gesprek hierover openen.

(Max. 60 deelnemers)

Moderator
Judella Daal, klinisch geriater, Dijklander Ziekenhuis
Sprekers
Sofie Jansen, internist ouderengeneeskunde, Amsterdam UMC, locatie AMC
Marielle Emmelot-Vonk, hoogleraar klinische geriatrie, UMC Utrecht
Wilmar Charmant, PhD student spoedeisende hulp, Amsterdam UMC

Beschrijving symposium
De SIG Valpreventie stelt zich tot doel om uniforme, evidence-based werkwijze op het gebied van valpreventie te faciliteren middels o.a. kennisdisseminatie, coördineren en opzetten van (gezamenlijk) wetenschappelijk onderzoek en stimuleren van multidisciplinaire (regionale en landelijke) samenwerking.

In dit symposium worden de recente ontwikkelingen op het gebied van ontwikkelen van een zorgpad SEH gepresenteerd,  waarbij gekeken wordt vanuit draaideur projecten welke ervaring is opgedaan. Er wordt ook aandacht besteed aan materialen die in ontwikkeling zijn ikv valpreventie.
Tevens wordt in het kader van de nieuwe ESC syncope guideline ingegaan wat het nut kan zijn van 24 uurs bloeddruk registratie bij onbegrepen vallen/syncope.  En tot slot een veel voorkomende oorzaak van vallen in de dagelijkse praktijk: parkinsonisme, hoe deze te herkennen en  te behandelen.

Spreker 1: Sofie Jansen, internist ouderengeneeskunde, Amsterdam UMC, locatie AMC
Titel: de nieuwe ESC syncope guideline: 24 uurs bloeddruk meting als eerste stap in syncope diagnostiek

Samenvatting:
Twee derde van de patiënten met de ziekte van Parkinson valt een of meerdere keren per jaar. Hierbij spelen naast generieke valrisicofactoren ook parkinsonspecifieke valrisicofactoren een rol, zoals freezing, on/off fluctuacties, traagheid en orthostatische hypotensie. Tijdens de lezing zal ingegaan worden op hoe je het valrisico bij een patiënt met de ziekte van Parkinson kan inschatten en welke interventies er specifiek voor patiënten met de ziekten van Parkinson ingezet kunnen worden om het valrisico te verlagen.
Daarnaast vraagt herhaaldelijk vallen vroeg in het beloop van de ziekte om alertheid aangezien dit kan wijzen op een andere diagnose dan de ziekte van Parkinson, zoals PSP of MSA. Tijdens de lezing zullen handvatten gegeven worden hoe je parkinsonisme op de valkliniek kunt herkennen en wanneer je moet denken aan een atypische vorm van parkinsonisme.

Spreker 3: Wilmar Charmant, PhD student Spoedeisende hulp, Amsterdam UMC
Titel: De kansen van het opstarten van transmurale valpreventie op de SEH.

Samenvatting:  Presentatie over ons onderzoek waarbij we op de SEH van VUmc een transmuraal valpreventie zorgpad hebben geïmplementeerd. Ik kan over dit proces vertellen, onze geleerde lessen en de enorme potentie van zo’n zorgpad maar ook hoe simpel dit is om uit te voeren.

Leerdoelen

1. Hoe het screenen aan de poort (SEH) nog beter vorm te geven
2. De verschillende technologische toepassingen op het gebied van valpreventie benoemen en dit vertalen naar mogelijke toepassingen in de praktijk
3. Leren wanneer syncope diagnostiek in te zetten bij valincidenten
4. Inzicht krijgen in de nieuwe aanbevelingen voor syncope diagnostiek
5. Toepassen van 24-uurs bloeddrukmeting bij ouderen met valincidentenk en/of syncope
6. Herkennen van (atypsich) Parkinsonisme op de valkliniek
7. Inschatten van het valrisico bij patiënten met de ziekte van Parkinson
8. Inzet van valinterventies specifiek voor patiënten met parkinsonisme

Voorzitter
René Jansen, klinisch geriater, Noordwest Ziekenhuis
Sprekers
Martin Hemels, cardioloog, Rijnstate Ziekenhuis en Radboudumc
Jocelyn Spruit, AIOS klinische geriatrie, Noordwest Ziekenhuis
Lennaert Zwart, klinisch geriater, Dijklander Ziekenhuis
Nicole van Steijn, promovenda, Amsterdam UMC

Beschrijving symposium
De cardiologische richtlijnen adviseren al een aantal jaar om oudere patiënten met een hoog risico op atriumfibrilleren en beroerte te screenen op de aanwezigheid van atriumfibrilleren, zodat met tijdige detectie en behandeling van atriumfibrilleren beroertes kunnen worden voorkomen. Maar over de uitvoering van dergelijke screening bestaat nog veel discussie, welk instrument gebruik je daar voor, moeten alle kwetsbare ouderen periodiek een ritme registratie met Holter ondergaan, is één keer een ECG na het eerste bezoek aan een polikliniek Geriatrie al voldoende? Dit symposium bespreekt de verschillende facetten van screeningswijzen, met hun voor- en nadelen, en werkt toe naar de uitvoering van een screeningprogramma op 6 poliklinieken Geriatrie in Nederland zoals tijdens de GERAF studie uitgevoerd.

Screeningsstudies bestrijken het spectrum van vrijwel continue monitoring, tot eenmalige ritmechecks. Elke strategie levert een aanmerkelijk verschillend percentage aan nieuwe gevallen op, en vragen we ons in dit symposium af of de definitie van atriumfibrilleren als ziektebeeld wellicht moet worden geüpdate, als gevolg van de alom beschikbare mogelijkheden van detectie en screening met bijvoorbeeld smartwatches. Want hoe zit het met beroertepreventie middels antistolling van dit soort ‘device detected’ atriumfibrilleren? De verrassende uitkomsten van de recent gepubliceerde GUARD-AF en STROKE-STOP II trials worden besproken en in perspectief geplaatst door Martin Hemels, cardioloog uit het Rijnstate ziekenhuis en UMC Radboud. De uitkomsten en ervaringen met screening op atriumfibrilleren met een eHealth PPG toepassing in de GERAF studie besproken door Lennaert Zwart, klinisch geriater. Vervolgens vertelt dr Michiel Winter over de resultaten en toepassing van de ApleWatch studie en de toepasbaarheid bij ouderen. Ten slotte laat AIOS Geriatrie Jocelyn Spruit zien dat atriumfibrilleren bij uitstek een ziektebeeld is van de geriatrische patiënt.

Martin Hemels
Schetst kader door overzicht te geven van de reeds uitgevoerde grote AF screening studies, en trials waarin wordt gestart met OAC na dergelijke vroegdetectie. Bespreekt waarom het screenen op atriumfibrilleren zo belangrijk is ter preventie van beroerte. Plaatst studie in een spectrum van continue monitoring, LOOP, tot intensieve opportunistische screening, STROKE-STOP II. Interpretatie van de verrassende resultaten van de STROKE-STOP II trial en GUARD-AF trial.

Lennaert Zwart
Bespreken van de GERAF studie, met nadruk op de uitvoerbaarheid van zowel een prospectieve multicenter studie met geriatrische patiënten, en het gebruik van een eHealth toepassing voor screening op atriumfibrilleren. Plaatsen van de screeningsmethode binnen het kader dat door  Martin Hemels is geboden. Voordeel het vermijden van subklinisch AF, maar nadeel de noodzaak voor extra bevestiging van het ritme, na een irregulaire PPG meting.

Nicole van Steijn
Bespreekt de resultaten van de recente ApleWatch studie en laat zien in hoeverre deze methode geschikt is bij ouderen.

Jocelyn Spruit
Bespreekt haar onderzoek uit de Geraf studie en laat zien dat de meeste ouderen met Atriumfibirlleren in meer of mindere mate kwetsbaar is. Tevens bespreekt zij de effecten van cognitieve stoornissen op het toepassen van eHealth methode bij het screenen op atriumfibrilleren.

Panel discussie onder leiding van voorzitters / Behandelen vragen uit de zaal

Leerdoelen

1. Ziet de noodzaak van het integreren van case finding van atriumfibrilleren voor kwetsbare ouderen in de dagelijkse geriatrische praktijk
2. Kent de klinische relevante verschil tussen subklinisch atriumfibrilleren en klinisch atriumfibrilleren
3. Kan de voor- en nadelen van detectiemethode tegen elkaar afwegen en een keuze maken voor de eigen praktijk

Workshopleiders
Veera van Wijnen, AIOS interne geneeskunde – ouderengeneeskunde, UMCG
Mark Harms, internist acute geneeskunde – syncope poli, UMCG

Beschrijving workshop
In de workshop over autonome dysfunctie bij de geriatrische patiënt richten we ons op een relatief veel voorkomende klacht bij de oudere patiënt. Autonome dysfunctie kan zich manifesteren in een breed scala aan symptomen, waaronder gastro-intestinale klachten, seksuele disfunctie en orthostatische hypotensie. Dit kan leiden tot een aanzienlijke verslechtering van de kwaliteit van leven en verhoogde mortaliteit en morbiditeit.

Het primaire doel van deze workshop is om artsen te voorzien van de kennis en vaardigheden die nodig zijn om autonome dysfunctie van de bloeddruk regulatie bij geriatrische patiënten effectief te herkennen, evalueren en behandelen. Zeker bij klachten van duizeligheid, vallen en onverklaarde wegrakingen is evaluatie van de bloeddrukregulatie van belang. We beginnen met een overzicht van de fysiologie van het autonome zenuwstelsel en de specifieke veranderingen die optreden bij veroudering. Vervolgens behandelen we de epidemiologie van orthostatische bloeddruk veranderingen in de geriatrische populatie, inclusief risicofactoren en comorbiditeiten.

Het belangrijkste onderdeel van deze workshop is uitleg en demonstratie van het basaal autonoom functie onderzoek van de bloeddruk regulatie. Dit zullen we doen gebruikmakend van een niet-invasieve continue vingerbloeddruk meter en de kanteltafeltest, met uitleg over de indicaties om deze test aan te vragen, interpretatie van de bevindingen en therapeutische mogelijkheden.

Leerdoelen
Aan het einde van deze workshop heeft iedere deelnemer een beter beeld van normale en afwijkende orthostatische bloeddruk herstel patronen en kennen ze de waarde van aanvullend onderzoek naar autonome dysfunctie middels de kanteltafeltest.

1. Herkenning van Symptomen: De deelnemers leren verschillende symptomen en klinische presentaties van autonome dysfunctie bij geriatrische patiënten te herkennen.
2. Diagnostische Evaluatie: De deelnemers verwerven inzicht in diagnostische technieken, waarbij een groot deel van de workshop gericht zal zijn op de kanteltafeltest, en leren deze effectief toe te passen bij patiënten met onverklaarde wegrakingen.
3. Behandelstrategieën: De deelnemers ontwikkelen kennis over zowel farmacologische als niet-farmacologische behandelopties voor autonome dysfunctie, met name gericht op orthostatische hypotensie.

(Max. 100 deelnemers)

Sprekers
Kees Brinkman, internist-infectioloog, OLVG
Nanne Frenkel, internist-ouderengeneeskunde, OLVG
David Jansen, klinisch geriater, klinisch farmacoloog, Radboundumc

Beschrijving symposium
De vooruitgang in de hiv-zorg, met name dankzij de ontwikkeling van effectieve antiretrovirale therapie (ART), heeft ervoor gezorgd dat steeds meer mensen met hiv ouder worden, iets wat decennia geleden nog ondenkbaar was. Deze groeiende groep oudere personen die leven met hiv staat echter voor unieke uitdagingen, waaronder een verhoogde prevalentie van chronische ziekten en geriatrische syndromen, zoals kwetsbaarheid, vallen en cognitieve achteruitgang.

Co-morbiditeiten zoals hartziekten, maligniteiten en dementie komen bij mensen met hiv vaak vijf tot tien jaar eerder voor dan bij leeftijdsgenoten zonder hiv. Deze vervroegde veroudering vraagt om een integrale aanpak van zorgverleners.

Ondanks dat patiënten vaak langdurig in zorg zijn bij multidisciplinaire hiv-behandelteams, blijven er nog veel noodzakelijke interventies mogelijk. Binnen de hiv-zorg is er toenemende aandacht voor de complexe zorgbehoeften van oudere personen die leven met hiv.

Geriaters kunnen hierin een essentiële rol spelen vanwege hun expertise in multimorbiditeit, geriatrische syndromen en cognitieve stoornissen gericht op het behoud van levenskwaliteit en zelfstandigheid wat toenemend cruciaal is bij het managen van de complexe gezondheidsproblemen van deze groep. Daarnaast zijn zij samen met (ziekenhuis)apothekers meer dan hiv-behandelaren thuis in de beoordeling van polyfarmacie en het uitvoeren van gerichte interventies om onjuist geneesmiddelgebruik te verminderen bij ouderen.

Voor een betere gezondheidsuitkomst is nauwe samenwerking tussen hiv-behandelaren en geriaters onmisbaar. Alleen door de handen ineen te slaan kunnen zij integrale zorg bieden aan ouderen die leven met hiv die te maken krijgen met geriatrische syndromen. HIV-behandelaren moeten meer van geriatrie weten; geriaters moeten meer van hiv-behandeling weten.

In dit symposium bespreken we de nieuwste ontwikkelingen in de behandeling van hiv, staan we stil bij de effecten van hiv op het verouderingsproces, waaronder cognitieve achteruitgang, en presenteren we een pilotstudie uitgevoerd in het Radboudumc waarin hiv-behandelaren en geriaters samenwerken voor een holistische zorgaanpak voor oudere personen die leven met hiv.

1. Kees Brinkman – HIV anno 2025 – wat moet de geriater weten?
2. Nanne Frenkel – (Cognitieve) veroudering met hiv. Welke uitdagingen brengt hiv(behandeling) op oudere leeftijd?
3. David Jansen – Geriatrische consultatie bij ouderen met hiv – opbrengst van een pilotstudie. In deze presentatie belichten we de toegevoegde waarde van geriatrische consultatie bij oudere patiënten met hiv volgens het 6M-model

Leerdoelen

1. De huidige ontwikkelingen schetsen van moderne hiv-therapie
2. De unieke geriatrische uitdagingen benoemen die oudere personen die leven met hiv treffen, zoals multimorbiditeit en (hiv-geassocieerde) cognitieve stoornissen.
3. Praktische handvatten ontwikkelen voor een integrale benadering van multimorbiditeit en geriatrische syndromen bij oudere hiv-patiënten, in samenwerking met gespecialiseerde zorgteams.

Sprekers
Hanna Willems, klinisch geriater / voorzitter PENG consortium, Amsterdam UMC/ PENG consortium
Henk-Jan Schuijt, post doctoraal onderzoeker, St. Antonius Ziekenhuis/ PENG consortium
Jan Willem Kallewaard, anesthesioloog Pijnspecialist, Rijnstate/ PENG consortium
Marte Lommerse, arts-onderzoeker, Amsterdam UMC/ PENG consortium

Beschrijving symposium
Er is landelijk veel aandacht voor nonoperatief management van zeer kwetsbare ouderen met een heupfractuur, maar pijnbestrijding in deze context behoeft nog verbetering. Anesthesiologische interventies kunnen mogelijk bijdragen aan effectievere pijnbestrijding, mogelijk met minder gebruik van opiaten (en daarmee ongewenste bijwerkingen in de palliatieve fase) tot gevolg. Een voorbeeld van een dergelijke interventie is het PEricapsular Nerve Group block (PENG).
Het doel van het symposium is het delen van de laatste wetenschappelijke inzichten en ervaringen met PENG blok door het landelijke PENG consortium. Deze informatie kan gebruikt worden door geriaters om patiënten en hun naasten goed voor te lichten en kan ondersteunen in de implementatie van PENG in het eigen centrum.
Na een korte introductie van het onderwerp door de moderatoren zal Dr. Jan Willem Kallewaard (anesthesioloog-pijnspecialist) vertellen over de ontwikkeling, werkaamheid en toepassingen van PENG. Daarna zal Drs. Marte Lommerse (promovenda) een voordracht  houden over wetenschappelijk onderzoek dat wordt uitgevoerd door het PENG consortium. Vervolgens zal worden ingegaan op eventuele kansen en barrières bij de landelijke implementatie van deze pijnstillingsmethode. Het symposium wordt afgesloten met een plenaire discussie met de zaal.

Introductie
Dr. Hanna Willems (klinisch geriater) & Dr. Henk Jan Schuijt (postdoctoraal onderzoeker)
Een korte introductie van de context en het onderwerp. Het programma en de sprekers worden gepresenteerd.

PENG blok;  techniek, ervaringen en leercurve
Dr. Jan Willem Kallewaard (anesthesioloog-pijnspecialist)
In deze voordracht behandelen we de beginselen van PENG blokkade. Er wordt stilgestaan bij de techniek, het ontstaan, en de werkzaamheid. Ook staan we stil bij de leercurve van pijnspecialisten die het blok uitvoeren, en de persoonlijke ervaringen met PENG blokkade van Jan Willem Kallewaard.

Huidige stand van wetenschap rondom PENG
Drs. Marte Lommerse (promovenda)
In deze voordracht wordt besproken welk wetenschappelijk bewijs er is voor de toepassing van neurolytische PENG blokkade in de context van niet operatief management bij heupfracturen. Ook de verschillende lopende onderzoeken van het PENG consortium worden besproken. De resultaten van de landelijke retrospectieve PENG studie worden gepresenteerd, evenals de ervaringen van patiënten en naasten uit kwalitatief onderzoek. We lichten het tipje van de sluier door de voorlopige resultaten van de landelijke prospectieve PENG studie te presenteren.

De toekomst van PENG
Dr. Jan Willem Kallewaard (anesthesioloog-pijnspecialist)
Hoe gaat het project verder? We bespreken de voortgang van implementatie in Nederland. Ook blikken we vooruit op de toekomst van PENG, in het bijzonder de kansen en barrières bij  landelijke implementatie van deze behandeling.

Plenaire discussie
Dr. Hanna Willems (klinisch geriater) & Dr. Henk Jan Schuijt (postdoctoraal onderzoeker)
Tot slot is er tijdens de plenaire discussie ruimte voor vragen en opmerkingen/inbreng uit de zaal.

Leerdoelen
Na het volgen van dit symposium kan de deelnemer:

1. De techniek en werkzaamheid van PENG blok beschrijven op basis van de laatste wetenschappelijke inzichten
2. Afweging maken wanneer het PENG block toe te passen bij een kwetsbare oudere patiënt met gebroken heup zonder operatiewens
3. De eerste stappen zetten voor implementatie van PENG blok in eigen centrum

Voorzitters
Francesco Mattace-Raso
Sanne de Ruiter, klinisch geriater, Noordwest Ziekenhuisgroep
Sprekers
Jeannette Goudzwaard, klinisch geriater, Erasmus MC
Lennaert Zwart, klinisch geriater, Dijklander Ziekenhuis
Marielle Emmelot-Vonk, klinisch geriater, UMC Utrecht

Beschrijving symposium

Hart- en vaatziekten komen steeds vaker voor bij oudere patiënten, met invaliderende functionele en cognitieve gevolgen.

Het is echter nog niet duidelijk hoe ver men kan gaan met een geïndividualiseerd therapeutisch traject. Wat is wijs en wat is verstandig om te doen met kwetsbare patiënten?

Interventies bij hart- en vaatziekten anno 2025 is altijd een actuele en helaas steeds relevantere problematiek bij onze patiënten.

Titel: Interventies bij ouderen met atriumfibrilleren, wanneer verwijzen naar de cardioloog?
Samenvatting: Atriumfibrilleren is een veel voorkomende aandoening op oudere leeftijd, in de algemene populatie wordt het life time risico geschat op 25%, maar onderzoek op de polikliniek Geriatrie laat zien dat dit voor kwetsbare ouderen oploopt tot wel 50% of meer. Veelal wordt dit medicamenteus behandeld. Sommige patiënten komen in aanmerking voor verdere cardiologische interventies, zoals ablatie met of zonder pacemakerimplantatie en/of occlusie van het linkerhartoor. Deze ingrepen hebben grote voordelen, maar kunnen (zeker bij kwetsbare ouderen) ook leiden tot complicaties. De vraag voor de geriater is dan ook welke patiënten door te sturen naar de cardioloog. Tijdens deze lezing zullen de indicaties t.a.v. cardiologische interventies bij atriumfibrilleren worden besproken en de evidence hiervoor bij (kwetsbare) ouderen.

Titel: TAVI in oudere, kwetsbare patiënten: een zinvolle behandeling bij symptomatische ernstige aortaklepstenose
Samenvatting: Aortaklepstenose is de meest voorkomende hartklepziekte bij ouderen en met het ouder worden van de populatie zal de prevalentie alleen maar toenemen. Als de aortaklepstenose symptomatisch wordt is de prognose somber waarbij 75% van de patiënten binnen 3 jaar overlijdt. Bij een hoog operatie risico of kwetsbaarheid van de patiënten is Transcatheter Aortaklep Implantatie  (TAVI) eerste keus als behandeling van een symptomatische, ernstige aortaklepstenose. De ontwikkeling in TAVI als behandeling gaat snel, waarbij de verbeterde technieken ook er toe leidt dat steeds meer hoog kwetsbare patiënten in aanmerking kunnen komen. Tijdens deze lezing zal de huidige wetenschappelijke literatuur m.b.t. TAVI in oudere, kwetsbare patiënten besproken worden en welke overwegingen er mee spelen met het beoordelen van hoog kwetsbare patiënten voor een mogelijke interventie.

Titel: Invasieve behandelingen bij oudere patiënten met een acuut myocardinfarct: doen of laten?
Samenvatting: Een derde van de patiënten met een acuut myocardinfarct is 75 jaar of ouder. Hierbij komt een NSTEMI vaker voor dan een STEMI. De behandeling van een myocardinfarct bestaat op het acute moment vaak uit een medicamenteuze behandeling in combinatie met een invasieve behandeling middels een percutane coronaire interventie (PCI). Naast de voordelen van snelle revascularisatie bij een PCI zitten hier ook risico’s aan vast, zoals een verhoogd risico op bloedingen en andere complicaties. Het is daarom belangrijk om bij ouderen een goede afweging te maken of een invasieve behandeling zinvol is.

Tijdens deze lezing zal de huidige wetenschappelijke literatuur m.b.t. invasieve behandelingen bij ouderen met een acuut myocard infarct besproken worden en zullen handvatten gegeven worden m.b.t. hoe deze risico-inschatting in de praktijk vorm gegeven zou kunnen worden.

Leerdoelen

1. Kennis over de indicatie voor cardiologische interventies bij ouderen met atriumfibrilleren
2. Kennis over de voor- en nadelen van TAVI behandeling bij oudere en kwetsbare patiënten met een symptomatische ernstige aortaklepstenose.
3. Kennis over de voor- en nadelen van invasieve behandeling bij ouderen patiënten met een acuut myocardinfarct

Workshopleiders
Wilma Knol, klinisch geriater, klinisch farmacoloog, UMC Utrecht
Sanne van Haren-Noman, klinisch geriater, Gelre Ziekenhuis
Eveline van Poelgeest, internist ouderengeneeskunde, klinisch farmacoloog, Amsterdam UMC
Annemieke Heemels, klinisch geriater, klinisch farmacoloog i.o., UMC Utrecht
Andrea Wartman, ziekenhuisapotheker, Medisch Centrum Leeuwarden
Sharon Moerman, specialist ouderengeneeskunde, Aafje

Beschrijving workshop
Artsen schrijven medicatie voor. Maar wie stopt? Het minderen en stoppen van medicatie bij ouderen is een belangrijk onderdeel van de behandeling. Vooral het stoppen van psychofarmaca wordt door zorgprofessionals vaak als ingewikkeld ervaren vanwege o.a. risico op onttrekking of recidief van symptomen, ontbreken van een alternatieve behandeling, ontbreken van motivatie bij patiënt of tijdgebrek.

U leert in deze actieve workshop aan de hand van casuïstiek hoe u de nieuwste wetenschappelijke inzichten en richtlijnen vertaalt naar de individuele patiënt in uw spreekkamer en hoe u op een verantwoorde manier kunt minderen en stoppen. De sinds mei 2024 beschikbare, nieuwe kennisdocumenten (psychofarmaca, anti-epileptica en opioïden), onderdeel van de module Minderen en stoppen van medicatie, bij de multidisciplinaire richtlijn (MDR) Polyfarmacie bij ouderen staan in de workshop centraal. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het minderen en stoppen van diuretica, of het switchen naar een gepaster alternatief bij (kwetsbare) oudere patiënten.
Ook nemen we u mee in de ephorapp en gaan met u het internet op: hoe vindt u snel de informatie die u nodig heeft om medicatie te kunnen stoppen? In welke omstandigheden is het saneren van medicatie van cruciaal belang en hoe geeft u hier concreet handen en voeten aan? We gaan in de do’s en don’ts’ van het stoppen. En u krijgt handvatten om deze nieuwe informatie toe te passen in de spreekkamer middels ‘samen beslissen’.

Leerdoelen
Na het volgen van deze workshop kan de deelnemer:

1. Beschikbare bronnen en richtlijnen over minderen en stoppen vinden en de nieuwste wetenschappelijke inzichten toepassen.
2. De nieuwste wetenschappelijke inzichten en richtlijnen op het gebied van minderen en stoppen vertalen naar de individuele patiënt in uw spreekkamer.
3. Samen met de patiënt bespreken en beslissen welke medicatie het beste bij de patiënt past.

Sprekers
Isabelle Moens, PhD student, Erasmus MC
Julia Minnema, PhD Student, Erasmus MC
Harmke Polinder-Bos, klinisch geriater, Erasmus MC
Miriam Faes, klinisch geriater, Amphia

Beschrijving symposium
De kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de Nederlandse gezondheidszorg staan steeds meer onder druk. Om aan de zorgvraag te kunnen blijven voldoen en de ouderengeneeskunde verder te ontwikkelen, is wetenschappelijk onderzoek (WO) essentieel. Voor het goed uitvoeren van (grote) wetenschappelijke studies met oudere patiënten is consortiumvorming noodzakelijk. In dit symposium presenteren wij de resultaten van het landelijke onderzoek naar de percepties, motivaties, ervaringen en behoeften van geriaters en internisten-ouderengeneeskunde wat betreft WO en consortiumvorming. Het onderzoek betreft een mixed-methods studie met een vragenlijst onder alle geriaters en internisten-ouderengeneeskunde in Nederland. Naar aanleiding van de vragenlijst uitkomsten werden semi-gestructureerde interviews afgenomen onder een aantal geriaters en internisten-ouderengeneeskunde. In de eerste presentatie worden de resultaten van de vragenlijst besproken. Welke patronen zijn zichtbaar en wat zijn de belangrijkste uitkomsten?
In de tweede presentatie worden de uitkomsten van de interviewstudie besproken. En tenslotte worden in de derde presentatie de conclusies besproken. Het publiek zal actief gevraagd worden of men zich herkent in de conclusies van het onderzoek. Door middel van stellingen zullen we proberen om samen tot verdieping van de conclusies en tot aanbevelingen te komen voor de brede praktijk van onderzoekers, vakgroepen, ziekenhuizen en voor de wetenschappelijke verenigingen.

Resultaten van het vragenlijst onderzoek – Isabelle Moens
171 artsen (respons percentage 31.8%) hebben de vragenlijst beantwoord. Geriaters en internisten-ouderengeneeskunde voelen een gezamenlijke verantwoordelijkheid om WO uit te voeren (97,5%). 101 geriaters en internisten-ouderengeneeskunde (59,1%) nemen niet deel aan WO. Van de 70 specialisten die deelnamen aan WO, participeren in totaal 20 (28,6%) geriaters en internisten-ouderengeneeskunde in een consortium. De belangrijkste redenen om niet deel te nemen aan WO waren een gebrek aan tijd (57.4%) en het gevoel hebben onbekwaam te zijn in WO (38.6%). Mannen hebben vaker structurele en geoormerkte tijd voor WO in vergelijking met vrouwen (63,3% vs. 38,5%), zonder verschil in deelname aan WO (49,9% vs. 42,3%).

Resultaten van de semigestructureerde interviews – Julia Minnema
Geriaters en internisten-ouderengeneeskunde definiëren WO als veelomvattend, waarbij de essentie zit in het systematisch verzamelen van data om een klinische onderzoeksvraag te beantwoorden. Geriaters en internisten-ouderengeneeskunde die WO uitvoeren, benadrukken dat zij het verrichten van onderzoek met klinische impact motiverend vinden. De voornaamste redenen om geen WO uit te voeren zijn een gebrek aan tijd en financiële middelen. Opmerkelijk is dat een aanzienlijk aantal geriaters en internisten-ouderengeneeskunde zich niet bekwaam acht om WO te verrichten. Deze specialisten geven aan dat wanneer er onvoldoende aandacht aan WO in de opleiding besteed wordt, het moeilijk is om dit later in de carrière op te pakken. Daarnaast spelen eerdere positieve dan wel negatieve ervaringen een grote rol in de bereidheid om te participeren in WO. Om WO binnen de ouderengeneeskunde te bevorderen, is samenwerken van groot belang. De kennisagenda van de NVKG wordt als behulpzaam ervaren. Geriaters en internisten-ouderengeneeskunde zijn minder bekend met de GWO.

Algehele conclusie en focusgroep – Julia Minnema/Harmke Polinder-Bos/Miriam Faes
Het publiek zal in een focusgroepsetting gevraagd worden te reageren op de conclusies van het onderzoek en op stellingen. Het doel hiervan is de resultaten en conclusies te verifiëren en zodoende aanbevelingen te formuleren. Deze aanbevelingen tav implementatie van WO en consortiumvorming kunnen toegepast worden in de praktijk door medisch specialisten, onderzoekers, vakgroepen, ziekenhuizen en wetenschappelijke verenigingen.

Leerdoelen

1. De deelnemers nemen kennis van de resultaten van het vragenlijstonderzoek en de semigestructureerde interviews. De deelnemers leren wat de percepties, motivaties, ervaringen en benodigdheden zijn voor WO en consortiumvorming in de ouderengeneeskunde.
2. De deelnemers wordt gevraagd actief deel te nemen aan het symposium en daardoor de conclusies te verifiëren. Verder zullen er aanbevelingen geformuleerd worden tav WO en consortiumvorming.

Workshopleiders

SIG palliatieve zorg:
Drs. Elvira van Alphen, klinisch geriater, werkzaam in het Maasstadziekenhuis
Drs. Marleen van den Boogaard, klinisch geriater, werkzaam in het Jeroen Bosch Ziekenhuis

OLVG:
Dr. Floor van Deudekom, klinisch geriater, werkzaam in het OLVG
Dr. Miriam Goudsmit, klinisch psycholoog, werkzaam in het OLVG

Doelgroep: artsen en verpleegkundigen die met patiënten met een migratie-achtergrond werken

Beschrijving workshop
In de laatste levensfase is goede zorg van onschatbare waarde. Toch kan het verlenen van palliatieve zorg aan patiënten met een diverse culturele achtergrond extra uitdagingen met zich meebrengen. Verschillen in normen, waarden en verwachtingen over behandeling, zoals het gebruik van morfine of het stellen van behandelgrenzen, kunnen spanning veroorzaken tussen zorgverleners, patiënten en hun naasten. Ook spelen taalbarrières en uiteenlopende communicatievoorkeuren een rol. Hoe kunnen we in deze complexe situaties toch hoogwaardige en inclusieve zorg bieden?

Tijdens deze interactieve workshop richten we ons op het vergroten van bewustwording, kennis en vaardigheden rondom cultuursensitieve palliatieve zorg. U krijgt inzicht in hoe culturele perspectieven en religieuze achtergronden zorgverwachtingen beïnvloeden. Daarnaast bespreken we praktische handvatten en technieken, zoals de teach back-methode en de patient dignity question, om communicatie en samenwerking te verbeteren.

Aan de hand van herkenbare casuïstiek reflecteren we op situaties waarin cultuur een rol speelt in de palliatieve zorg, zoals het bespreken van slecht nieuws of het staken van curatieve behandelingen. U leert hoe u barrières kunt overbruggen en zowel patiënt als naasten beter kunt begrijpen, wat leidt tot een betere zorgervaring voor alle betrokkenen.

Na de workshop bent u:

1. Meer bewust van uw eigen normen, waarden en communicatiestijl.
2. Beter uitgerust met kennis en technieken om cultuursensitief te communiceren.
3. In staat om in uw praktijk beter in te spelen op de behoeften van patiënten met een diverse achtergrond.

Deze workshop biedt waardevolle inzichten en praktische tools die u direct kunt toepassen in uw dagelijkse werk.

Programma overzicht 

Introductie: Waarom Cultuursensitieve Palliatieve Zorg?
Doel: Bewustwording van de invloed van culturele verschillen op palliatieve zorg.
Inhoud:

1. Een kort overzicht van de uitdagingen: verschillen in waarden, normen, religie, communicatiestijl (hoog/laag context communicatie), en zorgverwachtingen.
2. Het belang van interculturele communicatievaardigheden en cultuursensitiviteit in palliatieve zorg.
3. Een Interactieve vraag aan de deelnemers: Welke uitdagingen ervaren jullie zelf in de praktijk?

Vergroten van Bewustzijn
Doel: Deelnemers bewust maken van hun eigen culturele perspectief en onbewuste aannames.
Inhoud:

1. Praktische oefening: bv; A walk in the park of gedachten oefening, je eigen ouder wordt opgenomen in een ver land en gaat daar overlijden
   • • Voorbeeldvragen: Wat is je eerste reactie op een familie die alle medische beslissingen wil overnemen? Hoe beïnvloeden jouw eigen normen jouw communicatie?
2. Bespreek hoe culturele perspectieven verschillen in bijvoorbeeld behandelgrenzen en pijnstilling.

Casuïstiekbespreking: Interculturele Uitdagingen in Palliatieve Zorg
Doel: Kennis vergroten en vaardigheden oefenen.
Inhoud:

1. Bespreking van een casus over: Het staken van curatieve behandeling en het gebruik van morfine in de laatste levensfase.
2. Samen analyseren: Welke culturele, religieuze en communicatie-uitdagingen spelen hier een rol?
3. Kennis over bv. delen van slechte prognose in Nederland en de rest van Europa
4. Toepassen van gesprekstechnieken zoals de teach back-methode en de patient dignity question.

Handreikingen en Praktische Tips
Doel: Tools en handvatten bieden voor betere communicatie en zorg.
Inhoud:

1. Uitleg van bestaande handreikingen voor cultuursensitieve palliatieve zorg.
2. Demonstratie en oefenen van technieken om taal- en cultuurbarrières te overbruggen.

Reflectie en Afronding
Doel: Terugkoppeling en toepassen van inzichten in de praktijk.
Inhoud:

1. Vraag aan deelnemers: Wat neem je mee uit deze workshop?
2. Tips voor zelfreflectie en doorlopende verbetering in interculturele communicatie.

Leerdoelen
Na afloop van deze workshop:

1. Heeft de deelnemer meer inzicht in de impact van culturele perspectieven op palliatieve zorg.
2. Is de deelnemer zich meer bewust van eigen culturele aannames en communicatiestijl.
3. Heeft de deelnemer geoefend met vaardigheden zoals gespreksvoering en technieken om culturele en taalbarrières te overbruggen.

(Max. 80 deelnemers)

Sprekers
Hugo Wijnen, klinisch geriater, Rijnstate ziekenhuis
Inge Groenendijk, postdoctoraal onderzoeker, Wageningen Universiteit / Rijnstate Ziekenhuis
Emma Treijtel, promovendus, Wageningen universiteit

Beschrijving symposium
Achtergrond: Heupfracturen leiden vaak tot functieverlies, verlies van zelfstandigheid, gewichtsverlies en verminderd welzijn. Slechts de helft van de patiënten herwint hun mobiliteit van vóór de breuk en een kwart overlijdt binnen 1 jaar. Het aantal heupfracturen zal naar verwachting sterk stijgen door vergrijzing, wat de toegankelijkheid van revalidatiezorg zal belemmeren. Het optimaliseren van de revalidatie is essentieel om de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg in de toekomst te waarborgen.

Doel: Inzicht bieden in de impact van ondervoeding op het functioneel herstel na een heupfractuur en oplossingen aan te dragen voor het verbeteren van de voedingsstatus en het functioneel herstel van deze patiëntengroep in de toekomst.

Thema’s: In dit symposium zal er eerst een introductie worden gegeven over ondervoeding bij patiënten na een heupfractuur. Vervolgens zal er nader worden ingegaan op de relatie tussen voedingsstatus en functioneel herstel na een heupfractuur. De resultaten van een recente observationele studie zullen worden gepresenteerd die de relatie tussen voedingsstatus en fysiek functioneren na een heupfractuur heeft onderzocht: de Life Improving Factors after a hip Fracture (LIFF) studie. Als laatste beschrijven we een interventiestudie (ProBUS studie) bij heupfractuurpatiënten om voedingsstatus en functioneel herstel te bevorderen tijdens de revalidatiefase. Hierbij worden de effecten van een eiwitrijk dieet en krachttraining op de bot- en spiergezondheid, fysiek functioneren en kwaliteit van leven onderzocht.
Na aanvullende vragen is er aan het einde van het symposium ruimte voor een interactieve discussie met de deelnemers hoe voedingsstatus en functioneel herstel na een heupfractuur in de dagelijkse klinische praktijk te bevorderen. Hoe kunnen we continuïteit in de voedings- en beweeginterventie borgen bij de ondervoede heupfractuurpatiënt?

Ondervoeding bij patiënten na een heupfractuur – Hugo Wijnen
De voedingsstatus is een belangrijke gezondheidsindicator bij ouderen, die verband houdt met veel negatieve gezondheidsresultaten, zoals kwetsbaarheid, cognitieve stoornissen en sterfte. Wat is de prevalentie van ondervoeding na een heupfractuur? Wat zijn mogelijke oorzaken van perioperatieve anorexie en gewichtsverlies en wat is de impact van inflammaging? Tenslotte wordt ingegaan op systematische reviews en meta-analyses van voedingsinterventies bij heupfractuurpatiënten en de tekortkomingen van deze studies.

Relatie tussen voedingsstatus en fysiek functioneren na een heupfractuur: de LIFF studie – Inge Groenendijk
In een prospectieve studie van 3 maanden hebben wij gekeken naar de voedingsstatus, eiwitinname en fysiek functioneren van 96 ouderen (≥70 jaar) na een heupfractuur. Bij aanvang had de helft van de patiënten een lage eiwitinname (<0,8 g/kg/d), die niet veranderde in de loop van de tijd. Patiënten hadden significant gewichtsverlies (mediaan 3,6 kg) en de prevalentie van (risico op) ondervoeding nam toe van 20 tot 64% (p<0.001). De achteruitgang in voedingsstatus leidde tot een verstoord herstel van functie en mobiliteit. Mini-Nutritional Assessment Short Form (MNA-SF) was niet geassocieerd met handknijpkracht, SPPB of loopsnelheid, maar een betere voedingsstatus was wel geassocieerd met een betere Barthel Index (β0.15, p<0.006), lagere kwetsbaarheid (β-0.13, p<0.001), en minder sarcopenie (β-0.06, p0.04) na 3 maanden. BMI bij baseline voorspelde een langzamere 4m loopsnelheid (β0.18, p0.01), lagere SPPB-score (β-0.26, p<0.001), lagere gripwork (-1.0, p<0.003), lagere spiervermoeidheid (β-2.12, p<0.001) en een hoger risico op sarcopenie (β0.06, p0.03).

Eiwit en krachttraining bij herstel na een heupfractuur: de ProBUS studie – Emma Treijtel
Eerdere studies naar eiwit en beweging toonden verbeterde spier- en botgezondheid bij gezonde of kwetsbare thuiswonende ouderen, maar effecten bij ouderen met een heupfractuur zijn niet bekend. Een betere revalidatie kan mogelijk bot- en spiergezondheid, functioneren en kwaliteit van leven verbeteren, en de kosten verlagen. In de ProBUS studie wordt er gekeken naar het effect van een eiwitrijk dieet en krachttraining gedurende 3 maanden in vergelijking met gebruikelijke zorg, op de bot- en spiergezondheid, functioneren en kwaliteit van leven bij ouderen die herstellen van een acute heupfractuur. Deze studie is momenteel bezig met het werven van deelnemers. De eerste resultaten van de pilot fase zullen in februari beschikbaar zijn.

Leerdoelen

1. Inzicht in factoren die bijdragen aan ondervoeding
2. Inzicht in de impact van ondervoeding op functioneel herstel
3. Inzicht in mogelijke tekortkomingen van het huidige voedingsbeleid